Mapa copiado do libro DX, Dicionario Xeográfico ilustrado
de Galicia. Tomo 6
Sobre o topónimo
Abelenda, freguexía de Carballeda de Avia,
di Frutos (1) "...O nomenclator de Galicia (NG)
rexistra unha ducia de lugares e un par de freguesías co nome de Abelenda.
Trátase dun fitotopónimo, de significado transparente, relacionado co nome
dunha árbore moi común na nosa flora, a abelaira -Corylus avellana,
do latín abellanaria. No caso do topónimo Abelenda a orixe está
nunha forma abellaneta, derivada do nome latino da árbore con
sufixo colectivo e abundancial -eta, o neutro do plural de
abellanetum. Resulta preciso decir que as formas con sufixo -endo, -enda,
nas que non se produce o enmudecemento total do -n- intervocálico,
habitual no galego e no portugués, soamente aparecen en Galicia. En Portugal
existen exclusivamente as formas Abeleda e Abeledo, topónimos que, por outra
parte, tamén abundan en Galicia. Na provicncia de Ourense as Abelenda
concéntranse no Ribeiro e nos seus arredores: a freguesía de Santo André de
Abelenda das Penas (Carballeda de Avia); a de Santa Maríña de Abelenda
(Avión), ámbalas dúas cos correspondentes lugares homónimos, e o pobo de
Abelenda en San Martiño de Valongo (Cortegada)..."
"...O complemento "das Penas", que
leva a freguesía de Santo André de Abelenda, alomenos desde o século XIV.
Resulta curioso cómo a maioría dos ribeiráns, e poiden comprobar cómo
incluso veciños da mesma freguesía, asimilan este complemento non coas
penas ou penedos -significado claro do mesmo-, omnipresente na
paisaxe desta e outras freguesías da contorna, senón coas penas de dor...".
Poñen en relación coas penas que sentiron os franceses na Guerra da
Independencia, en batallas que foron derrotados e tiveron moitas baixas, así
quedou o nome de pena...
NG é o Nomenclator (catálogo de
nomes) de Galicia. Xunta de Galicia.
Igrexa de Santo André de Abelenda das Penas. Carballeda de
Avia. O Ribeiro. Ourense
Interesante igrexia do románico rural, perteneceo á
encomenda de Beade da Orde dos Hospitalarios de San Xoán. De pobre decoración
nos seus canecillos presenta unha boa portada en arco de dúas arquivoltas,
rodeado de axedrezado xaqués, que se sostén sobre dúas partes de columnas,
englobando un tímpano no que está representada unha curiosa cruz de tipo
céltico. No atrio sepulturas antropomorfas altomedievais.
(Fonte Ourense monumental. Deputación P. de Ourense. 1997).
Sensacional traballo neste blog sobre a igrexa de Sto. André de Abeleda.
Descoñecía este gran traballo que leva por título "1000 lugares de Galicia".
Inda por riba en varios idiomas...
¡Noraboa!.
Abelenda. Santo André de Abelenda das Penas. Carballeda de
Avia. O Ribeiro. Ourense
Abelenda. Santo André de Abelenda das Penas.
Carballeda de Avia. O Ribeiro. Ourense
Casares. Santo André de Abelenda das Penas.
Carballeda de Avia. O Ribeiro. Ourense
Sobre o topónimo
Casares, nome deste lugar da freguesía de Carballeda de Avia, di Frutos Fdez. (1): ""...Dentro do abundante grupo de topónimos relativos a asentamentos humanos, os
derivados do latín casa ´choza´ están entre os máis numerosos de Galicia,
tamén do Ribeiro. Todos veñen do tema latino casa, casae ´casa de
campo, granxa, choza´, que foi palaba vencedora no Baixo Imperio fronte o
latín clásico domus, us..."
Fornelos. Santo André de Abelenda das Penas.
Carballeda de Avia. O Ribeiro. Ourense
Sobre o topónimo
Fornelos, nome deste lugar da freguesía de Carballeda de Avia, di Frutos Fdez. (1): "...É
bastante común en Galicia...Fornelos é diminutivo do latín furnus ´forno
ou cancavidade´. Acostuma referirse non ós fornos de cocer senón á existencia de
sepulturas antropoides ou furnas. Topónimos relacionados son Forno de Mouros,
Fornacho, Forniños e Fornela, case sempre relacionados con dolmens ou as furnas
funerarias. Conta Cabeza Quiles cómo o mesmo Eduardo Pondal citaba o Domen
de Dombate co apelativo xenuino e popular de fornela de Dombate.
Sariñás. Santo André de Abelenda das Penas.
Carballeda de Avia. O Ribeiro. Ourense
Sobre o topónimo
Sariñás, nome deste lugar da freguesía de Carballeda de Avia, di Frutos Fdez. (1): "...Non
existen máis Sariñás no NG có da freguesía de Abelenda das penas en
Carballeda de Avia. Segundo me dixeron no pobo, agora non vive ningún
veciño alí. Outra vez poderíase sospeitar dun hidrónimo pola presenza da
raiz prerromana sar, pero resulta máis normal, tanto desde o punto de
vista morfolóxico como do semántico, un antrotopónimo. Derivado dun antigo
posesor de nome romano Sarinianus, que no xenitivo, *Sarinianis,
conduciría facilmente a Sariñás. Este mismo nome está na orixe da vila de
Sariñena (Huesca). Polo tanto é moi probable que Sariñás foxe unha
antiga vila *Sarinianis.
NG é o Nomenclator (catálogo de
nomes) de Galicia.
Xunta de Galicia.
--o--
(1) Sobre a explicación
dos topónimos, resumo ó que escribe Frutos
Fernández González. no seu sensacional libro "Nomes do Ribeiro",
editado polo
Instituto de Estudios Carballiñenses no ano 2007.
Nota: os textos sobre os
topónimos dos lugares deste traballo están sacados do libro citado en (1)
, resumo feito por
Secundino Lorenzo Fdez, e supervisado polo autor do libro.
Felicitar a Frutos Fernández
Glez. polo seu marabilloso traballo e darlle as grazas por todo ó que
aporta O Ribeiro un libro como o seu.
Volver
