O Ribeiro dende O Ceo
Autor das fotografías : Carlos Miguel Menacho García
Mapa de situación de Esposende. Sacado de Google Earth.
Mapa copiado do libro DX, Dicionario Xeográfico ilustrado
de Galicia. Tomo 22.
Sobre o topónimo
Ribadavia, resumo o traballo de Frutos
Fernández no seu libro Nomes do Ribeiro (1) "...como é
ben sabido, ven do latín ripa aviae ´ribeira do Avia´. Convén aclarar
que nun principio, como en tódolos ríos, esta denominación correspondía ás
vilas que se atopaban na súa ribeira. Frutos pon como exemplos dúas
citas documentais, unha do ano 966 dun diploma dos Tombos de Sobrado e outra
de 985 doutro de Santiago nos que o topónimo figura como "ripa Avie". "...A partir de
mediados do século XII, comenzamos a ter noticias do Burgo de Ripa Avie.
Eses burgos eran poboamentos onde se asentaban grupos de comerciantes e
artesáns, case sempre cerca dunha fortaleza construida por algún nobre
feudal...A primeira referencia de Burgo de Ribadavia nun fuero
de Fernando II do ano 1164...e nun documento de Oseira do ano
1170...". Poucos anos más tarde entre 1213 e 1271 xa aparece o
nome sin a definición de Burgo. Frutos pon varios exemplos. E conclúe: "...o nome de Ribadavia,
corresponde ó do antiguo Burgo Ripa Avie, que naceu entre
finais do século XI e principios do século XII. A importancia da Vila fixo
que pronto o nome se desprendese da definición de Burgo, feito que sucedeu
en paralelo á formación do nome composto Ripaavie que de seguido
evoluciona a Ribadavia...". Esta forma definitiva comeza a aparecer
de xeito continuado desde principios do século XIII.
No estudo deste topónimo e doutros moitos do Ribeiro,
Frutos Fernández sempre anota os que aparecen na comarca e a frecuencia con
que os atopamos en Galicia, tamén da conta da documentación histórica do
topónimo e das distintas interpretacións do significado. Logo, atendendo
tanto á etimoloxía como a realidade xeográfica e histórica do lugar, emite a
súa opinión ó respecto. Recomendamos o libro, un traballo marabilloso..
Mapa copiado do libro DX, Dicionario Xeográfico ilustrado
de Galicia. Tomo 22.
Sobre o topónimo Esposende di Frutos Fdez. (1) "...É
un topónimo único dentro do NG. Arredor da nosa antiga *villa de
Esposende formáronso dúas freguesías, a de Santa Mariña de Esposende e
a de Santiago de Esposende; o nome reflicte, por tanto unha realidade
toponímica anterior á formación das freguesías. O linde entre as dúas
freguesías marca agora a estrema entre os concellos de Ribadavia e Cenlle.
As boas terras de Esposende foron reclamo no pasado para importantes
familías fidalgas que consiguiron xenerosos foros neste territorio. Os
magníficos pazos de Esposende: O Casardereito, O Pazo das Quintas,...dan
testemuña desa época..."
"...Etimoloxicamente
trátase dun antrotopónimo. O nome Esposende deriva dun antigo posesor de
nome xermánico Spanosindus. A perda do -n- intervocálico e a
transformación do diptongo ao resultante en -o- explican
perfectamente a forma actual, a partir do xenitivo Spanosindi. O primeiro
documento, entre os que se conservan, referentes a antiga vila, do ano 1076,
aínda presenta unha forma intermedia Spanosendi...". Posteriormente entre 1212 e 1242 perde a -a- e o final queda
Esposende.
Lugar: Esposende: Santiago de Esposende.
(Ribadavia-Ourense)
--o--
(1) Sobre a explicación
dos topónimos, resumo ó que escribe Frutos
Fernández González. no seu sensacional libro "Nomes do Ribeiro",
editado polo
Instituto de Estudios Carballiñenses no ano 2007.
Nota: os textos sobre os
topónimos dos lugares deste traballo están sacados do libro citado en (1)
, resumo feito por
Secundino Lorenzo Fdez e supervisado polo autor do libro.
Felicitar a
Frutos Fernández
Glez. polo seu marabilloso traballo e darlle as grazas por todo ó que
aporta O Ribeiro un libro como o seu.
Volver