O Ribeiro dende O Ceo

  Autor das fotografías : Carlos Miguel Menacho García

 

Mapa de situación de Trasariz (Cenlle). O Ribeiro. Ourense. Sacado de Google Earth

                  

Mapas sacados do Dx: Dicionario Xeográfico Ilustrado de Galicia. Tomo 7

Mapa de Cenlle e Trasariz.

Sobre o topónimo Cenlle,  resumo o traballo de  Frutos Fernández no seu libro Nomes do Ribeiro (1)  "...Outro dos topónimos únicos do Ribeiro...".  Propón dúas hipótesis. "...Parece un antrotopónimo claro. Derivado dun antiguo posesor de nome Caelius, escrito tardiamente Ceelius. O xenitivo, Caelii ou Ceelii, explicaría perfectamente o nome de Cenlle...". A outra hipótese "... Non desbotaría unha posible  relación do nome coa situación xeográfica de Cenlle, xusto no cume do coto que separa os vales do Avia e do Miño. Teño observado cómo bastantes microtopónimos con situaciones semellantes reciben o nome do ´Ceo´. Cenlle aparece en algúns documentos medievais como Caelo  ou villa caelio´. Ó fin e ó cabo Caelius ´do ceo´, é nome que deriva de Caelum ´ceo..."´. Non esquezamos que un dos sete outeiros de Roma era o "collis caelii".

 

    

Mapas sacados do Dx: Dicionario Xeográfico Ilustrado de Galicia. Tomo 7

Parroquias de Cenlle (O Ribeiro- Ourense). En Amarelo Trasariz.

Sobre o topónimo Trasariz, lugar e freguesía de Santiago de Trasariz (Cenlle),  di Frutos Fdez. (1) "...Tres lugares co nome de Trasariz  figuran no NG. Un deles é o que tamén da nome a freguesía de Santiago de Trasariz (Cenlle). Terras boas á beira do Miño. Pertencía esta freguesía á antiga xurisdición de Roucos, señorío dos Condes de Ribadavia, pero tiña unha pequena parte, sen veciños, da xurisdición de Ponte Castrelo, señorío dos Condes de Monterrei..."

"...Trasariz é un antrotopónimo xermánico. Deriva do nome dun antigo posesor de nome Trasaricus, nome ben documentado na diplomática medieval galega, que significa algo así como ´loitador´. Trasariz vén do xenitivo, de Trasarici, que, por sorte neste caso, está documentado nada menos que no ano 887 "...in astella, ulla Trasarici, ad ecclesiola Pinzana,,,". En conclusión, Trasariz xa era con seguridade esa villa Trasarici de finais do século IX..."

 

NG é o Nomenclator (catálogo de nomes) de Galicia. Xunta de Galicia.

 

Parroquia: Santiago de Trasariz. Igrexa e Cemiterio.

Concello de Cenlle. (O Ribeiro.Ourense.).

 

Vista cara o norte  de Trasariz. Cenlle.

Ó fondo a esquerda Xubín e a dereita enfrente  Razamonde.

 

Vista  cara o Sur de Trasariz. O Ribeiro. Ourense.

A esquerda o río Miño. Encoro de Castrelo de Miño.

 

O lugar de Mira. Trasariz. Cenlle (O Ribeiro-Ourense).

Sobre o topónimo Mira, o nome deste lugar de Trasariz, di Frutos Fdez (1): "...Media ducia de lugares co nome Mira están rexistrados no NG. Un deles é o lugar de Trasariz (Cenlle)..."

"...No caso concreto de Mira, trátase dun topónimo moi antigo, documentado en Galicia desde o século X. Na documentación de Oseira aparece un lugar con nome de Mira en 1220, sen que poida asegurar que se trata de Trasariz. Etimoloxicamente parece derivar, para a maioría dos autores, do adxectivo latino Mirus, Mira, Mirum "marabilloso, admirable´. Mira sería a vila marabillosa, fermosa ou admirable...  hai que dicir que o verbo mirar vén do latín mirari ´admirar´. Na actualidade, un pode mirar para cousas desagradables, pero etimoloxicamente soamente se mira para admirar. Un día díxome unha señora na Abelenda das Penas: ¡que ben bautizaban os vellos os sitios!, e non cabe dúbida, neste Mira de Trasariz un non pode máis que admirar a paisaxe sobre o Miño..."

"...Malia todo inclínome por pensar que o nome de Mira, omo o de Miranda e outros...nada ten que ver co verbo mirar. Máis probable paréceme a relación coa palabra galega mera ´choiva fina ou neboa mesta´, derivada dunha base hidronímica preindoeuropea *Mer, Mir áuga, auga estancada´, a mesma de Miranzo. Mira sería desde este punto de vista un lugar húmido a beira do río, ou incluso neboento. O que parece máis difícil é que no bautizo ó que me refería antes, os vellos dos que falaba a señora da Abelenda, tivesen en conta os dous significados para que logo escollésemos o axeitado dependendo do tempo reinante. Pero todo é posible, ó fin e ó cabo moitos tiveron, e teñen, distinto significado dependendo do tempo no que se estudaron. Xa non digamos o numeroso que resulta o grupo dos que teñen distintos significados ó mesmo tempo, dependendo deste caso de quen os estude..."

NG é o Nomenclator (catálogo de nomes) de Galicia. Xunta de Galicia.

 

O Balcón. Lugar de Trasariz. Cenlle. O Ribeiro. (Ourense).

Sobre o topónimo O balcón, o nome deste lugar de Trasariz, di Frutos Fdez (1): "...Existen soamente dous topónimos con este nome en Galicia e os dous están no Ribeiro en Osmo e en Trasariz. Creo que se trata de topónimos relativamente modernos. A referencia máis antiga que encontrei, a do lugar do Balcón de Trasariz, está no dicionario de Madoz, de mediados do século XIX..."." Balcón ´plataforma saínte sobre a fachada dunha casa, á que se ten acceso desde o interior por unha porta´, é palabra que ven do italiano balcone, a súa vez do xermánico balko ´trabe´. A palabra comeza a documentarse no ámbito galego-portugués na segunda metade do século XIV...". Balcón ten moitos significados como  soportal, pórtico, terrado, azotea etc. A calquera podería refererise o topónimo Balcón.

 

O Pumar. Lugar de Trasariz. Cenlle. O Ribeiro. (Ourense).

Sobre o topónimo O Pumar, o nome deste lugar de Trasariz, di Frutos Fdez (1): " Cerca de oitenta lugares de Galicia levan o nome de Pumar o algún dos seus derivados: Pumares, Pumariños, Pumarega, etc. ...Etimoloxicamente deriva do nome latino pomun, que designaba todo xénero de froita, pero que pronto adquiriu o significado específico de mazá. Máis concretamente, o nome de Pumar ou Pomar, ven do abundancial Pomare, co significado de árbore froiteira ou horta con árbores froiteiras, tal vez xa especificamente mazás..."

--o--

 

(1) Sobre a explicación dos topónimos, resumo ó que escribe Frutos Fernández González. no seu sensacional libro "Nomes do Ribeiro", editado polo  Instituto de Estudios Carballiñenses no ano 2007.

 

Nota: os textos sobre os topónimos dos lugares deste traballo están sacados do libro citado en (1) , resumo feito por Secundino Lorenzo Fdez, e supervisado polo autor do libro. 

Felicitar a Frutos Fernández Glez. polo seu  marabilloso traballo e darlle as grazas por todo ó que aporta O Ribeiro un libro como o seu.

 

Volver