O Ribeiro dende O Ceo

  Autor das fotografías : Carlos Miguel Menacho García

Concello de Punxín.  Ourense.

Mapa copiado do libro DX, Dicionario Xeográfico ilustrado de Galicia.  Tomo 23.

 

Sobre o topónimo Punxín,  di Frutos Fdez. (1) "... É un topónimo único no NG, e de dificil interpretación. A rareza do mismo e o sufixo -in invítanos pensar nun antropónimo, nunha zona onde, é bastante común esa terminación: Sanín, Xubín, Sadurnín, moi próximos. Aparece citado por primeira vez en 1252. Para explicar a forma documentada cun antropónimo precisariamos un *punginus, no documentado, que podería facer referencia a un alcume relacionado co verbo latino pungere ´picar ou punzar ´, co probable significado de ´o que está sempre a pinchar ´. De tódolos xeitos eu non desbotaría un Poncinus, de Poncius (<Pontius) que deu Poncio, Poncini no xenitivo, que podería conducir sen grandes dificultades a Punxin..."

 

NG: é o nomenclátor de Galicia. Xunta de Galicia.

 

 

 

Parroquia de Santa María de Punxín. Punxín.  Ourense.

Mapa copiado do libro DX, Dicionario Xeográfico ilustrado de Galicia. Tomo 23

 

Sobre o topónimo A  Forxa,  di Frutos Fdez. (1) "... A Forxa é o único lugar rexistrado no NG, no Ribeiro... Aparentemente o nome de A Forxa refírese a existencia dunha antiga forxa, a forxa dos ferreiro e ese pode ter este orixen...podería tamén  derivar dun antigo nome posesor de nome xermánico Froila, moi común na Galicia medieval. Tamén é posible que algúns antigos Forxá, por confusión co nome da Forxa, rematasen como Forxa..."

 

NG: Nomenclátor de Galicia. Xunta de Galicia.

 

Parroquia de Santa María de Punxín. Punxín.  Ourense.

Igrexa parroquial  de Sta María de Punxín.

Coordenadas: 42°22'8.25"N 8°0'3.59"W

Altitud: 147 m

https://www.galiciamaxica.eu/sin.../iglesia-de-punxin/

https://www.romanicodigital.com/.../ourense_Punx%C3%ADn.pdf

 

Igrexa parroquial  de Sta María de Punxín.

 

O Bacelo e San Roque. Sta María de Punxín (Punxín).

 

Baldariz. Sta María de Punxín (Punxín).

 

Sobre o topónimo Baldariz,  di Frutos Fdez. (1) "... que se rexistra no NG, podería  pensarse que forma parte do numeroso grupo de topónimos relacionados con val, pero que nada ten que ver con ese accidente xeográfico. Trátase dun antropónimo, con orixe no nome dun antigo posesor Baldericus, forma latinizada dun nome composto xermánico, Balth + ric ´poderoso e valente ´. Atopamos tamén a variante Baldriz nunha freguesía do concello de Cualedro..." 

 

A Castiñeira. Sta María de Punxín (Punxín).

 

Condes de Abaixo. Sta María de Punxín (Punxín).

 

O Faracho. Sta María de Punxín (Punxín).

Sobre o topónimo O Faracho,  di Frutos Fdez. (1) "...É outro topónimo único no NG;  trátase dun lugar da freguesía de Punxín abandonado dende hai anos  e do que soamente existen as ruínas das antigas casas ó pé do Coto de Faracho. Este coto duns 350 m. de altitude está situado frente o mirador do Viñao e na marxen esquerda do río Barbantiño. Son unhas elevacións  ata unha media ducia que sobresaen na encosta e que se situan dentro do chamado  monte do Castro...A terminación  -acho, diminutiva, define a natureza real de pequeno coto.

 

Fontedouro e A Moa. Sta María de Punxín (Punxín).

 

 

A Forxa. Sta María de Punxín (Punxín).

 

Sobre o topónimo A  Forxa,  di Frutos Fdez. (1) "... A Forxa é o único lugar rexistrado no NG, no Ribeiro... Aparentemente o nome de A Forxa refírese a existencia dunha antiga forxa, a forxa dos ferreiro e ese pode ter este orixen...podería tamén  derivar dun antigo nome posesor de nome xermánico Froila, moi común na Galicia medieval. Tamén é posible que algúns antigos Forxá, por confusión co nome da Forxa, rematasen como Forxa..."

 

NG: Nomenclátor de Galicia. Xunta de Galicia.

 

A Moa e Fontedouro. Sta María de Punxín (Punxín).

 

O Outeiro. Sta María de Punxín (Punxín).

 

Pazos de Abaixo. Sta María de Punxín (Punxín).

 

Pazos de Arriba. Sta María de Punxín (Punxín).

 

Pazos de Arriba. Sta María de Punxín (Punxín).

 

As Quintás. Sta María de Punxín (Punxín).

 

As Quintás e a Forxa. Sta María de Punxín (Punxín).

 

Sobre o topónimo As Quintás,  di Frutos Fdez. (1)"...En Galicia hai máis de cento cincuenta topónimos maiores que comenzan por Quinta...son topónimos de interpretación dificil o resultaren verosímiles varias explicacións..."

"...No Ribeiro  temos a A Quintá en Santa María de Cenlle...". A forma aguda parece delatar unha antiga quintana latina, é dicir unha praza. Este foi o nome que recibiron as prazas á entrada das igrexas ou as pequenas prazas no campo..."

Frutos escribe sobre outras formas topoímicas da mesma familia: A Quinta, As Quintás. O Quinteiro, Quintela, cunha orixe etimolóxicaz común pero con significados bastantes diferentes, Curiosa palabra esta e marabillosa documentación no libro citado (1).

...No caso da forma do plural, como é este caso ten a impresión de que estas Quintás eran antigas herdades que foron divididas en quintas partes...un fenómeno ben documentado no século X e o nome non se refire precisamente a parte matemática da quinta parte da renda da propiedade  senon a unha porción  dunha antiga propiedade moito máis grande..."

 

 

O Rego. Sta María de Punxín (Punxín).

 

O Rego, A Moa e Fontedouro. Sta María de Punxín (Punxín).

 

O Souto. Sta María de Punxín (Punxín).

 

O Val. Sta María de Punxín (Punxín).

 

A Vilerma. Sta María de Punxín (Punxín).

Sobre o topónimo A Vilerma  di Frutos Fdez. (1) "...Esta dentro dos topónimos relacionados coa palabra vila, hai máis de mil cincocentas entradas no NG como a Vila. Vilanova, Vilar, Vilariño ou Vilerma.  Todos estos topónimos proceden do latín Villa, unha palabra que ten cambiado moito dende unha casa de campo ou granxa agraria ata hoxe..." . Frutos explica estos cambios ata chegar a explicación de A Vilerma. "...A Vilerma que semella de significado claro, de vila erma, atopámola como nome de lugar en Gomariz (Leiro) e Punxín...". Sigue e remata con outras explicacións  como posibles antropónimos de orixen xermánico, deste grupo de palabras..

 

O Viñao. Sta María de Punxín (Punxín).

 

Sobre o topónimo Viñao,  di Frutos Fdez. (1) "...Moi interesante resulta o caso do topónimo Viñao. Aparece como lugar único na freguesía, pero tamén da nome ó río, afluente do Avia....

É un topónimo que Frutos considera dificil, defeito fixo primeiramente un estudio  a partir dun antigo posesor Oviniano, que despues desbotou. Con axuda do profesor Bascuas que lle propuso tres posibles solucións...

...A primeira sería  considerar Ouiniano como deformación de *Aviniano derivado híbrico dun Avinio hidronímico con sufixo latino -anus de donde viría Viñao con falso corte da vocal inicial...Tamén a presencia da raíz prerromanica*au ´agua´...Outra posibilidade sería que o rivulo oviniano fose algo así o´río ovelleiro´ do mismo xeito que existe o río cabreiro no Valdouro (Lugo). E por último unha terceira hipótesis que o profesor Bascuas considera a máis probable, parte da consideración de considerar O Viñao como derivado dun tema hidronímico de orixen indoeuropeo *Uba>*oba ´auga, río ´ en alternancia con *ab , *up tema amplamente difundido na España meridional e iberopirenaica e máis escaso no resto da península..." Siguén explicacións desta terceira solucións...". Remata indicando que o estudio dalguns topónimos levan a que non se pode estar seguros da interpretación pola súa dificultade...

 

Panorámica. Sta María de Punxín (Punxín).

 

Panorámica. Sta María de Punxín (Punxín).

 

Panorámica. Sta María de Punxín (Punxín).

 

Panorámica. Sta María de Punxín (Punxín).

 

Panorámica. Sta María de Punxín (Punxín).

 

--o--

(1) Sobre a explicación dos topónimos, resumo ó que escribe Frutos Fernández González. no seu sensacional libro "Nomes do Ribeiro", editado polo  Instituto de Estudios Carballiñenses no ano 2007.

(1b) Neste caso utiliza o libro Nomes do Ribeiro editado no 2023 por Andavira Editora, onde presenta moitos vocábulos correxidos, un deles é Cubilledo , aparte un estudio profundo  dos nomes das castas de uvas e doutros vocábulos característicos do Ribeiro. Si queredes profundizar un pouco sobre esta nova publicación de Frutos Fernández podedes ver este link.

 

Nota: os textos sobre os topónimos dos lugares deste traballo están sacados do libro citado en (1) e (1B) , resumo feito por Secundino Lorenzo Fdez e supervisado polo autor do libro. 

Felicitar a Frutos Fernández Glez. polo seu  marabilloso traballo e darlle as grazas por todo ó que aporta O Ribeiro un libro como o seu.

 

Volver