O Ribeiro dende O Ceo

  Autor das fotografías : Carlos Miguel Menacho García

Concello de Ourense

Mapa copiado do libro DX, Dicionario Xeográfico ilustrado de Galicia.  Tomo 17.

 

Sobre o topónimo Ourense,  di Frutos Fdez. (1) "...Sobre ouro e Ourense, derivados de auria -no caso do nome da  cidade a partir do xentilicio auriensis-, cada vez afírmase máis o carácter hidronímico  desa antiga Auria,  formada sobre a base indoeuropea Ur- da raiz *Awer ´mollar fluir ´, que nuns casos deu a raiz Var-, e noutros mantivo a forma Aur-, que rematou en Our-  en galego...Autores tan destacados como Edelmiro Bascuas e Elixio Rivas figuran entre os defensores deste carácter hidronímico para o topónimo Ourense. Xustamente a proposta de Elixio Rivas paréceme a máis convincente. Este autor cre que o nome de Ourense vén do nome do antigo castro de oria (>Oira): "A  nosa Oira é un antiquísimo hidrónimo, metátase de Oria, este un anterior *oria /Or-ia (Or ´agua ´, -ia suf. ou artigo posposto". A proposta de Elixio Rivas continua supoñendo que cando chegaron os romanos e oíron ese nome de Oria, coidaron que se trataba do seu adxectivo orius, oria, orium ´de oro ´. e transformaron o nome do poboamento en Villa Aurea, a forma culta do latín vulgar oria, os romanos non estaban libres de caer  nas etimoloxías populares. Máis tarde habilitaron un paso ou vao no río ó que chamen Portu Auriense, pero o nome da cidade, segundo sigue explicando Elixio Rivas, non xurde cos romanos. Sería despois da creación da diocese, cando os bispos asisten os concilios, no século VI, coa necesidade de identificar o lugar de onde veñen é cando aparece  o Episcopo Auriense que di ser da Civitate Auriense. Co tempo perdeuse o xenérico de Civitate, e quedou simplemente Auriense. Por último alá polo primeiro cuarto de secúlo XIII, seguindo a evolución propia do galego, comenzou a aparecer o nomo de Ourense, e ata hoxe.. A mín dende logo esta propuesta convénceme e o razoamento paréceme magnífico..."

 

Sta Cruz de Arrabaldo é unha parroquia de Ourense..

 

Parroquia de Ourense que está na Denominación de Orixen do Ribeiro

Mapa copiado do libro DX, Dicionario Xeográfico ilustrado de Galicia. Tomo 17

 

A parroquia de sta. Cruz de Arrabaldo (Ourense) ten 34 lugares que aparecen no mapa.

Estos son os seus nomes de Norte a sur é do Oeste o este: A Golpilleira, O Palleiro, Casar do Mato,  A Agrela, A Estación, Os Campos, A Cuqueira, Os Beleiros, O Areal, A Tafona, Santa Cruz, O Outeiro , O Souto do Río,  O Garavanzal, A Granxa,  Alén, Os Casares, Arrabaldo, O Albaredo,  O Mesón, A Porta do Prado, O Cirro, A Ponte do Val,  Calvelos, O Val, Sistís e a Garduñeira. Tamén incorporamos: Fechos, O Mesón, O Olivar, Pazo Casanova, Ramirás e Valdoso.

Sobre o topónimo Arrabaldo,  di Frutos Fdez. (1) "... A parroquia de Santa Cruz de Arrabaldo foi antes de Sta. María de Arrabaldo. O cambio de advocación debeu de ocorrer na época moderna...a primeira cita é de 1156...Na súa etimoloxía, Arrabaldo pertence ó grupo de palabras de orixen árabe que se incorporaron a toponimia desde o léxico común, do mesmo xeito que Aldea, Almuíña ou Almuzara. Vén do árabe ar-rabad, que significa ´barrio das aforas ´.

Nota do autor da web: en canto os nomes dos lugares podedes ver que son unha clase de galego que podería ser moi interesante e  moi curiosa e dende logo algo complicada en casos... Sin lugar a dúbidas todos os nomes teñen que ver co lugar e con algunha característica ou anécdota de aqueles que lle puxeron o nome. Chámame moito a atención os nomes de: golpilleira, beleiros, tafona, garavanzal, cirro, calvelos, sistís e garduñeira.

--o--

A continuación visitamos, sacando fotografías, cada un dos lugares anteriores; aproveito,  unha vez máis,  para felicitar ó gran traballo de Miguel Menacho en visitar co seu drón cada un deles exactamente... (de cencias terá que ser; é un cariño meu...¡Noraboa Menacho!)

--o--

 

Igrexa Parroquial de Sta Cruz de Arrabaldo. (Ourense)

Igrexa nova.

Coordenadas 42°20'49.07"N 7°59'23.12"W

Altitude 126 m.

Igrexa Parroquial de Sta Cruz de Arrabaldo. (Ourense)

 

Igrexa Parroquial de Sta Cruz de Arrabaldo. (Ourense)

 

Igrexa Parroquial de Sta Cruz de Arrabaldo. (Ourense)

A igrexa vella está situada no lugar de Arrabaldo é veremos as fotografías nese lugar, adianto unha delas:

Nesta fotografía, do lugar de Arrabaldo, vese a igrexa vella.

Neste  lugar está, casi á pé río, como se vé na fotografía ao fondo,   a antiga igrexa de Sta Cruz: 

https://www.romanicodigital.com/sites/default/files/pdfs/files/ourense_Arrabaldo.pdf

 

--o--

 

 

Sta Cruz de Arrabaldo . Zona norte. (Ourense).

 

 

 

A Grela. Sta.Cruz de Arrabaldo. (Ourense).

A Agrela

 Coordenadas: 42°21'20.57"N 7°59'32.31"W

 Altitud: 192 m

 

A Grela. Sta.Cruz de Arrabaldo. (Ourense).

 

--o--

 

A Estación de Sta. Cruz de Arrabaldo. (Ourense).

Coordenadas: 42°21'20.10"N 7°58'44.40"W

 Altitud: 142 m

 

 

A Estación-Sta Cruz de Arrabaldo- (Ourense)

 

A Estación-Sta Cruz de Arrabaldo- (Ourense)

 

A Estación de Sta. Cruz de Arrabaldo. (Ourense).

 

 

A Estación de Sta. Cruz de Arrabaldo.(Ourense).

 

A Estación de Sta. Cruz de Arrabaldo. (Ourense).

Actualmente está en obras.

 

--o--

 

Golpilleira, A -Sta Cruz de Arrabaldo (Ourense)

 Coordenadas: 42°21'33.53"N 7°59'54.29"W

 Altitud: 118 m

 

Golpilleira, A -Sta Cruz de Arrabaldo (Ourense)

 

Golpilleira, A -Sta Cruz de Arrabaldo (Ourense)

 

--o--

 

 

Casar do Mato. Santa Cruz de Arrabaldo. (Ourense).

 Coordenadas: 42°21'23.42"N 7°59'56.70"W

 Altitud: 121 m

 

Casar do Mato. Santa Cruz de Arrabaldo. (Ourense).

 

Casar do Mato. Santa Cruz de Arrabaldo. (Ourense).

 

Casar do Mato. Santa Cruz de Arrabaldo. (Ourense).

 

Casar do Mato e o Palleiro. Santa Cruz de Arrabaldo. (Ourense).

 

--o--

 

O Palleiro-Sta. Cruz de Arrabaldo (Ourense)

 Coordenadas: 42°21'29.80"N 7°59'49.23"W

 Altitud: 133 m

 

O Palleiro-Sta. Cruz de Arrabaldo (Ourense)

 

O Palleiro-Sta. Cruz de Arrabaldo (Ourense)

 

O Palleiro-Sta. Cruz de Arrabaldo (Ourense)

 

O Palleiro- Casar do Mato - Sta. Cruz de Arrabaldo (Ourense)

 

--o--

 

 

Os Beleiros-Sta Cruz de Arrabaldo-(Ourense).

 Altitud: 119 m

 Coordenadas: 42°20'59.77"N 8°0'0.27"W

 

Os Beleiros-Sta Cruz de Arrabaldo-(Ourense).
 

 

Os Beleiros-Sta Cruz de Arrabaldo-(Ourense).
 

--o--

 

Santa Cruz. Sta Cruz de Arrabaldo. (Ourense).

 Coordenadas: 42°20'53.98"N 7°59'53.85"W

 Altitud: 121 m

 

Santa Cruz. Sta Cruz de Arrabaldo. (Ourense).

 

Santa Cruz. Sta Cruz de Arrabaldo. (Ourense).

 

--o--

 

Arrabaldo. Sta Cruz de Arrabaldo. (Ourense)

 Coordenadas: 42°20'48.93"N 7°59'53.63"W

 Altitud: 117 m

 

Arrabaldo. Sta Cruz de Arrabaldo. (Ourense)

 Coordenadas: 42°20'49.47"N 7°59'31.02"W

 Altitud: 123 m

Neste  lugar está, casi á pé río, como se vé na fotografía ao fondo,   a antiga igrexa de Sta Cruz: 

https://www.romanicodigital.com/sites/default/files/pdfs/files/ourense_Arrabaldo.pdf

 

Arrabaldo. Sta Cruz de Arrabaldo. (Ourense)

 

Arrabaldo. Sta Cruz de Arrabaldo. (Ourense)


Nota que me envía Miguel Menacho:

Observar que existen os lugares de Sta Cruz e o lugar de Arrabaldo e non o lugar de Sta Cruz de Arrabaldo. O nome de Sta Cruz de Arrabaldo lévao a parroquía, que pertence a Diócesis de Ourense.

Lugares desta parroquia están tamén na Denominación de Orixen do "Ribeiro"  e polo tanto no seu Consello Regulador, Ministerio de Agricultura orden do 2 de febreiro de 1976.

 


--o--

Continuará...

Pulsar este link para seguir vendo outros lugares

de Sta Cruz de Arrabaldo

 

--o--

(1) Sobre a explicación dos topónimos, resumo ó que escribe Frutos Fernández González. no seu sensacional libro "Nomes do Ribeiro", editado polo  Instituto de Estudios Carballiñenses no ano 2007.

(1b) Neste caso utiliza o libro Nomes do Ribeiro editado no 2023 por Andavira Editora, onde presenta moitos vocábulos correxidos,  aparte un estudio profundo  dos nomes das castas de uvas e doutros vocábulos característicos do Ribeiro. Si queredes profundizar un pouco sobre esta nova publicación de Frutos Fernández podedes ver este link.

 

Nota: os textos sobre os topónimos dos lugares deste traballo están sacados do libro citado en (1) e (1B) , resumo feito por Secundino Lorenzo Fdez e supervisado polo autor do libro. 

Felicitar a Frutos Fernández Glez. polo seu  marabilloso traballo e darlle as grazas por todo ó que aporta O Ribeiro un libro como o seu.

 

Volver